ETA-goedkeuringen voor betonverankeringen: wat zijn dat eigenlijk?

Iedereen die iets koopt, verwacht van dat product een zekere kwaliteit. Of het nu een auto, een koffiezetapparaat, een stoel of een betonanker betreft. Het is voor een koper meestal onmogelijk om zelf vóór de koop de kwaliteit van een product goed te controleren. Met een goedkeuring of certificaat kan hierin worden voorzien: niet de koper, maar een onafhankelijke deskundige partij stelt vast of het gewenste product aan bepaalde eisen voldoet. Dat gebeurt op basis van vaste normen en beoordelingsrichtlijnen (BRL's).

Op achteraf geplaatste (dus niet ‘meegestorte’) verankeringen in beton kunnen aanzienlijke belastingen worden uitgeoefend. Denk aan zware hekwerken, trapconstructies, balustrades, windmolens en hijsconstructies. Het wekt geen verbazing dat een anker dat zo ‘kritisch’ is voldoet aan bepaalde veiligheidseisen.

Vroeger waren die eisen nationaal geregeld, maar tegenwoordig gelden hiervoor Europese richtlijnen. Voldoet het anker aan zo’n richtlijn, dan kan het voorzien worden van een zogenaamde ETA-goedkeuring: een kwaliteitscertificaat dat verklaart dat een anker voor een bepaalde toepassing een vast testprotocol heeft doorlopen, en geschikt is verklaard. Wèlk testprotocol zo’n anker heeft doorlopen, bepaalt vervolgens het ‘type’ van de ETA-goedkeuring. De afkorting ‘ETA’ staat daarbij voor ‘European Technical Assessment’.

Wanneer is het gebruik van een anker met ETA-goedkeuring nodig?

Als we alle voorschriften en reglementen uit de ETAG (European Technical Approval Guidelines), het Bouwbesluit en de CUR-aanbeveling 25:2000 met elkaar verbinden, kan geconcludeerd worden dat een ETA-goedgekeurde verankering verplicht is wanneer de volgende punten gelden:

1. Het anker is niet tijdelijk, maar een permanent onderdeel van de constructie. Als voorbeeld: dit geldt wel voor een balustrade, maar niet voor trek-duwschoren.
2. Het anker is veiligheidsrelevant, dat wil zeggen dat bij bezwijken van het anker er een reële kans is op grote schade of zelfs slachtoffers. Als voorbeeld: dat geldt wel voor brandwerende beplating in een verkeerstunnel, en niet voor een keukenkastje.
3. Er is een ETAG beschikbaar voor de ondergrond waarin het anker is geplaatst. Als voorbeeld: dat geldt wel voor beton, maar niet voor asfalt.

Als deze voorwaarden allemaal gelden, dan bent u verplicht een ETA-goedgekeurd anker te gebruiken. Gebeurt dat niet, dan is degene die het anker plaatst in overtreding en kan deze persoon in extreme situaties zowel civielrechtelijk als strafrechtelijk worden vervolgd.

Verschillende typen ETA-goedkeuringen

Voor achteraf geplaatste ankers zijn er ongeveer 25 ‘typen’ ETA-goedkeuringen, die allen samenhangen met een eigen test-protocol. Ze verschillen in goedkeuringen per ondergrond (bijvoorbeeld in baksteen dan wel in metselwerk) en in type (bijvoorbeeld voor enkelvoudige of meervoudige toepassingen). Een goedkeuring op een anker heeft uiteraard alleen waarde in die specifieke situatie. Anders gezegd: een ETA-goedkeuring heeft geen waarde als deze is afgegeven voor de ondergrond baksteen, en het anker in beton is geplaatst.

Van de ongeveer 25 bestaande ETA-goedkeuringen zijn er vijf het meest relevant. De overige komen dermate zelden voor, dat ze in deze blog buiten beschouwing worden gelaten.

Twee begrippen kort uitgelegd

Om het toepassingsgebied en de relevantie van de verschillende ETA-goedkeuringen te begrijpen, lichten we eerst twee begrippen toe. Het gaat om de trekzone / drukzone (ook wel ‘gescheurd beton’ en ‘ongescheurd beton’ genoemd) en de begrippen enkelvoudige / meervoudige bevestigingen.

Trekzone
Laat ik beginnen met wat de trekzone van beton (of ‘gescheurd beton’) betekent. Beton is een materiaal dat niet kan buigen. Als beton onder spanning wordt gezet (eraan ‘getrokken’ wordt à trekzone), treedt er scheurvorming op.

Stelt u zich een betonnen brug voor, die door belasting van het verkeer of door het eigen gewicht enigszins doorzakt. Aan de onderzijde van de brug wordt het beton dan iets opgerekt: het zit als het ware in de buitenbocht. Aan de onderzijde kunnen daardoor scheuren of scheurtjes ontstaan in het beton. Deze zone, waar dus aan het beton wordt getrokken, wordt de trekzone van beton genoemd.

Drukzone
Aan de bovenzijde (de ‘binnenbocht’) van de brug wordt het beton juist samengedrukt. Dit wordt dan ook de drukzone (ook wel ongescheurd beton) genoemd.

Het spreekt voor zich dat een anker in de trekzone het moeilijker heeft dan in de drukzone, en aan dit anker dus hogere (ETAG) eisen worden gesteld. Dat er sprake is van een drukzone moet daarom met een constructieve berekening eerst worden bewezen. Omdat een trekzone de minst gunstige situatie is, mag deze zonder berekening worden aangenomen.

Enkelvoudige bevestiging
Bij een enkelvoudige bevestiging is IEDER anker dat is geplaatst, cruciaal voor de constructieve veiligheid. Anders gezegd: als één anker bezwijkt, dan is er een reëel risico dat de hele bevestiging bezwijkt, inclusief de eventueel aangrenzende ankers.

Denk aan een hijsinstallatie met vier bevestigingspunten: als één van de vier zou bezwijken, hebben de overige drie ankers niet voldoende overcapaciteit om dat op te vangen, en bezwijken (soms pas na enige tijd) ook, waardoor de hijsinstallatie omvalt.

Meervoudige bevestiging
Bij een meervoudige bevestiging wordt uitgegaan van een groep ankers, met een minimum van vijf. De constructie is zo berekend dat wanneer één anker bezwijkt, de overige vier voldoende restcapaciteit hebben om dat op te vangen. Denk hierbij aan kabelgoten, verlaagde plafonds en leidingwerk.

De belangrijkste ETA-goedkeuringen en hun betekenis

ETA-1 goedkeuring. Dit is feitelijk de zwaarste goedkeuring op een anker. Het anker mag worden toegepast in de trekzone en in de drukzone van beton, voor zowel enkelvoudige als meervoudige bevestigingen. In sommige gevallen is zo’n ETA-1-goedkeuring nog verder uitgebreid met een zogenaamde seismische goedkeuring, waardoor deze ook tegen trillingen is bestand.

ETA-7 goedkeuring. Bij een ETA-7 mag een anker uitsluitend in de drukzone van beton worden toegepast (hetgeen dus vooraf met een berekening moet zijn aangetoond), voor zowel enkelvoudige als meervoudige bevestigingen.

ETA part 6 goedkeuring. Dit betreft een meervoudsbevestigingsgoedkeuring, vaak voor binnendraadankers of ankers met een relatief kleine boordiameter. Deze ankers mogen worden toegepast in zowel de trekzone als in de drukzone van beton, maar alleen voor meervoudige bevestigingen.

ETA TR029 goedkeuring. Waar alle vorige (en ook de volgende) goedkeuringen over verankeringen in beton gaan, is de TR029 een goedkeuring voor steen en metselwerk. Hier wordt geen onderscheid gemaakt tussen trek- en drukzones. Zowel enkelvoudige als meervoudige bevestigingen zijn toegestaan. In de goedkeuring staan altijd specifieke steensoorten (zowel massief als poreus) beschreven, maar doorgaans voorziet de goedkeuring erin om hiervan af te wijken.

ETA TR023 goedkeuring. Deze wordt ook wel de ‘ETA-goedkeuring voor het achteraf plaatsen van wapening’ (Engels: post-installed rebar) genoemd. Bij alle voorgaande goedkeuringen is de toepassing dat er ‘iets’ bevestigd wordt aan het beton of de steen. Een houten of stalen balk, een voetplaat, een zonwering, een hekwerk of wat dies meer zij. Maar de ETA TR023 is relevant voor het vergroten van de betonconstructie zelf.

Er wordt in feite dus beton aan beton bevestigd. Denk aan het verbreden van een brug, het sluiten van een liftschacht, het uitbreiden van een parkeergarage of woning of het achteraf bevestigen van een balkon aan een bestaand gebouw. In deze gevallen moet er wapening worden geplaatst, die parallel loopt aan de wapening die al in het bestaande beton aanwezig is, die vervolgens doorloopt in het nieuwe deel (bijvoorbeeld het nieuwe balkon). Zo gedraagt de constructie zich nadien weer als één geheel.

Hoe weet u van welk type ETA-goedkeuring uw anker is voorzien?

De betonschroeven (SB2-PLUS) en doorsteekanker (TB1-PLUS) van Sympafix zijn er alleen maar met een ETA-1 goedkeuring. Daardoor loopt u dus nooit het risico een product te gebruiken dat een te lage goedkeuring heeft. Datzelfde geldt voor de chemische injectieankers C100-PLUS, UC200-PLUS Ultrabond en de X150+PLUS.

Maar u kunt het bij alle merken ook op de verpakking terugvinden. Indien het anker een ETA-goedkeuring heeft, is de fabrikant verplicht het ETA-logo op de verpakking te vermelden. Onder dat ETA-logo staat dan meestal het type, of anders een uniek nummer (bijvoorbeeld ETA-17/0650). In dat laatste geval kunt u dat nummer invoeren in uw zoekmachine.

Let op: een ETA-goedkeuring is niet altijd voor alle beschikbare diameters of lengtes van toepassing. Bij Sympafix geldt bijvoorbeeld dat de TB1-PLUS doorsteekankers een ETA-1 goedkeuring hebben, maar dat deze niet van toepassing is op diameter 6mm. Op de verpakking van deze diameter zult u derhalve ook geen ETA-logo terugvinden.

Verschillen binnen dezelfde ETA-goedkeuring

Producten en merken met dezelfde goedkeuring (bijvoorbeeld ETA-1) kunnen onderling toch op belangrijke aspecten verschillen. Vergelijk het met een auto: een auto mag in Nederland alleen de openbare weg op als deze een toelatings- of typegoedkeuring heeft. Maar toch mogen alle auto’s met zo’n goedkeuring niet hetzelfde: zo mag de één wel een zware aanhanger trekken, maar de ander niet.

En ook al mogen ze hetzelfde, ze kunnen het soms niet. Met een 4x4 Jeep kunt u prima een modderige heuvel beklimmen, maar met een 2CV zal die uitdaging te groot zijn. De RDW typegoedkeuring geeft dus alleen aan dat een auto is goedgekeurd voor gebruik op de openbare weg. Maar er kunnen beperkingen gelden voor het ene merk / type, die voor een ander merk niet van toepassing zijn. Eenzelfde verhaal gaat ook op voor ETA-goedkeuringen.

Terug naar het voorbeeld van een ETA-1 certificering, en laten we daar een spuitanker / injectieanker als voorbeeld nemen. Voor het gemak nemen we daar twee concrete voorbeelden bij: de Hilti HY200A en de Sympafix UC200-PLUS ULTRABOND. Beide snelhardende twee-componenten injectieankers, beide voorzien van een ETA-1 goedkeuring. Beide mogen dus gebruikt worden voor enkelvoudige en meervoudige bevestigingen in zowel de druk- als de trekzone van beton. Maar toch zijn er binnen die certificering belangrijke verschillen, waardoor de één in een bepaalde situatie wel bruikbaar is, en de ander niet. Een paar voorbeelden ter illustratie:

• Bij zeer strenge vorst kan de temperatuur van de ondergrond onder het vriespunt zijn. Hilti HY200A blijft zijn ETA-goedkeuring behouden tot een ondergrond temperatuur van -10°C, waar dit bij de Sympafix UC200-PLUS ULTRABOND -5°C is.
  
  
• De toegestane belastbaarheid / hechtsterkte kan (sterk) verschillen. Neem als voorbeeld een M10 draadeind bij 50°C/80°C omgevingstemperatuur. De Hilti HY200A heeft in deze toepassing een uitstekende hechtsterkte van 6N/mm². Die van de Sympafix UC200-PLUS ULTRABOND ligt echter nog 25% hoger. Dat verschil kan bepalend zijn of een anker wel, of juist niet geschikt is voor de toepassing.
  
  
• In de goedkeuring van de Sympafix UC200-PLUS ULTRABOND is voorzien dat het injectieanker ook mag worden gebruikt met een draadeind van staalkwaliteit 4.6 en 4.8. Bij Hilti is een minimale staalkwaliteit van 5.8 vereist, hetgeen in praktijk vaak zal betekenen dat naar 8.8 staal moet worden uitgeweken.
  
  
• Wanneer het heeft geregend op de bouwplaats, kunnen de boorgaten met water zijn gevuld. In de ETA-certificering van Hilti HY200A is het gebruik van het product in watergevulde boorgaten expliciet verboden; terwijl de ETA-goedkeuring van Sympafix UC200-PLUS ULTRABOND ook in watergevulde boorgaten van kracht blijft.

Zo zijn er meer voorbeelden die in de praktijk een directe consequentie hebben voor het geldig zijn van een ETA-goedkeuring. Het is daarom altijd verstandig om de originele ETA-goedkeuring op de website van de fabrikant te downloaden en na te gaan of de gebruikte diameter, boormethode, plaatsingsdiepte, omgevingsomstandigheden (droge of natte boorgaten en temperatuur), staalkwaliteit en uiteraard de vereiste belastbaarheid aansluiten bij de praktijksituatie. U kunt uiteraard ook te rade gaan bij uw fabrikant voor een technisch advies. Vraag hem dan wel om de voor u kritische punten schriftelijk te bevestigen of aan te tonen.

Meer weten over onze ETA-goedkeuringen?

Voor elk bouwproject hebben wij een constructieve oplossing. Neem gerust contact met ons op via sales@sympafix.com of 072 - 303 0500.